Ryzyko zakażenia wirusami krwiopochodnymi poprzez tkanki konserwowane formaldehydem

Pytanie nadesłane do redakcji

Jestem pracownikiem zakładu histopatologii - technikiem. Podczas pobierania materiału do badań - była to mała torbiel z piersi (ok. 2 cm średnicy), zawartość torbieli prysnęła mi w oko. Torbiel znajdowała się przez 7 dni w 10% formalinie, zanurzona w całości, zanim doszło do zdarzenia. Jakie jest ryzyko zarażenia HCV/HIV?

Odpowiedział

dr n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii i Chorób Zakaźnych
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

W Pana przypadku bardzo istotne jest, że materiał biologiczny był konserwowany formaldehydem oraz długi czas jaki upłynął od pobrania materiału. Formaldehyd szybko i skutecznie zabija wirusy HCV i HIV. W publikacji, którą cytuję, oszacowano, że np. materiał zakażony HCV (hodowla komórkowa) przestaje być zaraźliwy po 3 godzinach traktowania 0,037% roztworem formaldehydu. Podobnie szybko formalina inaktywuje HIV. Miano wirusów HCV i HIV znacznie spada poza organizmem już po kilku godzinach. Na Pana korzyść przemawia też epidemiologia zakażeń krwiopochodnych w Polsce. Tylko niewielki odsetek populacji jest zakażonych wymienionym wirusem HCV (szacunkowo <3%), orientacyjnie, co 30 osoba. Zakażenie HIV jest jeszcze rzadsze.

Co powinien Pan robić? Ze względu na przepisy BHP regulujące kwestie wypadków przy pracy, bo tak należy zakwalifikować ten przypadek, powinien Pan zastosować się do procedury obowiązującej w Pana zakładzie pracy. Zwykle polega ona na spisaniu protokołu wypadkowego oraz zgłoszeniu się do wyznaczonego lekarza.

Co jeszcze należy zrobić? Celem ustalenia stanu wyjściowego należy zbadać Pana, jako osobę eksponowaną w kierunku zakażeń krwiopochodnych: HBV, HCV i HIV (HbsAg, anty-HBc, przeciwciała anty-HCV i anty-HIV). Innymi słowy należy zbadać, czy Pan nie był już wcześniej zarażony, co jest konieczne do udokumentowania związku przyczynowego ewentualnego zakażenia z obecną ekspozycją zawodową. Badania powtarza się po 6 tygodniach i 6 miesiącach, bo okresy wylęgania wspomnianych zakażeń wirusowych są dość długie. Dopiero ujemne wyniki po 6 miesiącach pozwalają na wykluczenie zarażenia. Zaleca się także, by osoba, która uległa ekspozycji, do czasu uzyskania ujemnych wyników zachowywała wstrzemięźliwość seksualną lub przestrzegała zasad bezpieczniejszego seksu (np. przez stosowanie prezerwatyw), unikała ciąży, nie karmiła piersią (to oczywiście Pana nie dotyczy) oraz wstrzymała się od oddawania krwi.

Jeżeli był Pan szczepiony przeciw WZW typu B, należy oznaczyć przeciwciała anty-HBs. Badanie ma na celu sprawdzenie, czy szczepienie (lub przechorowanie) zapewniło Panu odporność - jeżeli przeciwciał jest >10 IU/ml, na pewno nie zachoruje Pan na WZW B.

Podsumowując: ryzyko zakażenia HCV i HIV w opisanej przez Pana sytuacji jest znikome. Do zakażenia wirusami krwiopochodnymi (HBV, HCV i HIV) może dojść przez błony śluzowe i uszkodzoną skórę po kontakcie z krwią, rzadziej innymi materiałami biologicznymi (np. tkanki ludzkie, nasienie, wydzielina pochwowa), dlatego należy zachować ostrożność i unikać narażeń. Tkanki konserwowane formaldehydem są bezpieczne. Mimo to należy zachować ostrożność przy dotykaniu ostrych przedmiotów mogących mieć kontakt z materiałem biologicznym oraz chronić błony śluzowe. W razie ekspozycji błon śluzowych, np. spojówek należy obficie przepłukać je wodą, po czym zgłosić przypadek ekspozycji zawodowej przełożonym oraz postępować zgodnie z obowiązującymi lokalnie procedurami.