×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Przywry: Fasciola hepatica (motylica wątrobowa) i Clonorchis sinensis. Przyczyny zakażenia, objawy i leczenie


Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii
Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku
Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Przywry powodują przewlekłe choroby pasożytnicze wątroby i dróg żółciowych. Motylica wątrobowa (Fasciola hepatica) dostaje się do organizmu człowieka przy spożyciu zanieczyszczonych roślin wodnych lub skażonej wody. Źródłem przywry orientalnej (Clonorchis sinensis) są niedogotowane ryby słodkowodne z rodziny karpiowatych (karp, płoć, ukleja, leszcz, lin). W leczeniu stosuje się leki przeciwpasożytnicze.

Co to jest motylica wątrobowa i jakie są jej przyczyny?

Fascioloza jest chorobą pasożytniczą spowodowaną przez przywrę – motylicę wątrobową (łac. Fasciola hepatica, niekiedy nazywana motylicą wątrobową owczą). Inny pasożyt z rodzaju Fasciola – Fasciola gigantica, czyli przywra olbrzymia, również może zakażać ludzi.

Do zakażenia dochodzi zwykle poprzez spożywanie surowych roślin wodnych zanieczyszczonych niedojrzałymi larwami pasożyta. Larwy te po dostaniu się do światła przewodu pokarmowego przenikają przez ścianę jelita do jamy brzusznej, a następnie do wątroby i dróg żółciowych, gdzie przekształcają się w postać dorosłą i produkują jaja. Dorosłe motylice osiągają długość do 5 cm.

Istotą choroby jest zajęcie dróg żółciowych i wątroby, chociaż zdarza się również zajęcie innych narządów, na przykład płuc, tkanki podskórnej, układu moczowego, trzustki, śledziony, serca, mięśni szkieletowych, gałki ocznej lub mózgu. W innych niż wątroba narządach motylica może nie osiągać postaci dojrzałej, a niedojrzałe larwy w takich sytuacjach mogą się wydostawać przez skórę poza organizm człowieka.

Do zakażenia może również dojść poprzez picie zanieczyszczonej wody lub spożywanie żywności, która miała kontakt z zanieczyszczoną wodą. Motylica nie przenosi się bezpośrednio z człowieka na człowieka. Motylica wątrobowa przeżywa w organizmie człowieka nawet >10 lat. Zarażony człowiek może okresowo wydalać jaja pasożyta z kałem przez wiele lat. Jaja wydalane z kałem do środowiska zewnętrznego, aby uzyskać zdolność do zakażenia, muszą przejść proces dojrzewania w organizmie określonych gatunków ślimaków w sprzyjających warunkach (odpowiednia wilgotność i temperatura).

W wyjątkowych sytuacjach do zakażenia może dochodzić podczas spożywania surowej lub półsurowej wątróbki owczej lub koziej, zwierającej niedojrzałe larwy pasożyta. Larwy te przyczepiają się do błony śluzowej gardła, powodując chorobę nazywaną „halzoun” lub „marrerra”.

Clonorchis sinensis (przywra orientalna, przywra chińska)

Clonorchis sinensis (przywra orientalna, przywra chińska) jest przywrą rozpowszechnioną na obszarach połowu ryb w krajach Dalekiego Wschodu, głównie na Syberii, w Japonii, Korei, w Indonezji, na Filipinach i Półwyspie Indochińskim. Źródłem zarażenia są surowe lub niedogotowane ryby słodkowodne z rodziny karpiowatych (karp, płoć, ukleja, leszcz, lin). Przewlekłe zarażenie jest czynnikiem ryzyka raka dróg żółciowych.

Jak często występuje fascioloza (zarażenie motylicą wątrobową)?

Fascioloza występuje na wszystkich pięciu kontynentach, w 50 krajach na świecie, w szczególności tam, gdzie hoduje się bydło lub owce. Częściej chorują zwierzęta gospodarskie niż ludzie. Fasciola hepatica nie występuje tylko na Antarktydzie. Natomiast Fasciola gigantica występuje znacznie rzadziej, głównie w niektórych rejonach tropikalnych. Poza pewnymi obszarami Europy Zachodniej fasciolozę stwierdza się zazwyczaj w krajach rozwijających się, w których liczbę zakażonych szacuje się na ponad 2 miliony. W Polsce, fascioloza u ludzi występuje sporadycznie, jest natomiast rozpowszechniona u zwierząt.

Jak się objawia fascioloza?

Objawy pojawiają się po upływie 6–12 tyg. od zarażenia i są związane z wędrówką postaci dojrzałych przywry przez miąższ wątroby oraz ich pasożytowaniem w drogach żółciowych. Początkowo występują niecharakterystyczne dolegliwości:

  • nagle pojawiającą się gorączka
  • znaczne osłabienie, nudności
  • wymioty, ból brzucha
  • ból mięśni
  • pokrzywka alergiczna
  • utrata masy ciała.

Następnie rozwija się pełny zespół objawów związany z niedrożnością przewodów żółciowych i zastojem żółci, przypominający kamicę, z silnym, kolkowym bólem brzucha, żółtaczką, wyniszczeniem, świądem skóry.

Przewlekłe zarażenie motylicą wątrobową cechuje się nawracającymi objawami zapalenia dróg żółciowych i kolki żółciowej, występującymi nawet przez >10 lat.

W przypadku fasciolozy gardła (choroby „halzoun”) objawy obejmują zaburzenia połykania, duszność, uczucie ciała obcego w gardle, krwawienie i niedrożność dróg oddechowych.

Fascioloza może też nie powodować żadnych objawów.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów fasciolozy?

W przypadku wystąpienia opisanych objawów należy się zgłosić do lekarza.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie zarażenia przywrą?

W celu rozpoznania zarażenia przywrą kilkakrotnie bada się kał pod mikroskopem, poszukując jaj pasożyta. Możliwe jest również stwierdzenie jaj motylicy w treści dwunastniczej lub żółci. Niekiedy pomocne są badania krwi, tym bardziej, że zakażeni ludzie zaczynają wydalać jaja pasożyta dopiero wiele miesięcy po zakażeniu. Możliwe jest stwierdzenie przeciwciał przeciwko motylicy, w rozmazie krwi obserwuje się zwiększenie odsetka leukocytów kwasochłonnych, bardziej zaznaczone w fazie ostrej choroby. Obserwuje się również wykładniki laboratoryjne uszkodzenia wątroby i dróg żółciowych: wzrost aktywności enzymów wątrobowych oraz większe stężenie bilirubiny.

Opisywano również rozpoznanie tak zwanej pseudofasciolozy, która polega na występowaniu w kale niedojrzałych jaj pasożyta pochodzących ze spożytej w ostatnim czasie wątróbki zawierającej jaja motylicy. W takiej sytuacji badanie kału należy powtórzyć po kilku dniach, ewentualnie wykonać badanie serologiczne. Szybką metodą potwierdzenia rozpoznania jest badanie molekularne – reakcja łańcuchowa polimerazy (polymerase chain reaction – PCR). Przy podejrzeniu fasciolozy pomocne są również badania obrazowe: ultrasonografia, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny pozwalające na uwidocznienie dorosłych pasożytów lub tuneli będących śladem po ich wędrówce w miąższu wątroby.

Fascioloza (zarażenie motylicą wątrobową) – leczenie

Fasciolozę leczy się lekami przeciwpasożytniczymi, zwykle podawanymi doustnie w jednej lub dwóch dawkach. Uszkodzenie dorosłych postaci motylicy w drogach żółciowych przez leki przeciwpasożytnicze wywołuje zwykle kolkę wątrobową po 3–7 dniach od podania leku.

Ponadto stosuje się leczenie objawowe: leki przeciwgorączkowe

  • przeciwbólowe
  • rozkurczowe
  • przeciwwymiotne
  • przeciwalergiczne
  • płynoterapię
  • suplementację żelaza
  • antybiotykoterapię w przypadku nadkażeń bakteryjnych.

W przypadku niedrożności dróg żółciowych spowodowanej dojrzałymi pasożytami pomocna może być endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna, w trakcie której nacina się brodawkę Vatera łączącą przewód żółciowy wspólny z dwunastnicą, co pozwala na usunięcie pasożytów z dróg żółciowych.

Czy całkowite wyleczenie fasciolozy jest możliwe?

Tak, fascioloza jest chorobą, którą można całkowicie wyleczyć. Należy jednak pamiętać, że w przypadkach późno rozpoznanych i nieleczonych może dojść do powikłań wielonarządowych związanych z sepsą i zgonu.

Fascioloza (zarażenie motylicą wątrobową) – powikłania

Do powikłań zarażenia motylicą wątrobową należy:

W następstwie przewlekłego zarażenia może się rozwinąć rak dróg żółciowych lub pierwotny rak wątroby.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia fasciolozy?

Po zakończeniu skutecznego leczenia fasciolozy pacjent nie wymaga szczególnego postępowania.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na fasciolozę?

Zapobieganie fasciolozie:

  1. Odrobaczanie zwierząt domowych, niszczenie ślimaków na podmokłych terenach pastwiskowych za pomocą rozpylanych środków chemicznych.
  2. Ochrona środowiska zewnętrznego przed zanieczyszczeniem jajami pasożyta poprzez właściwe kompostowanie ściółki i nawozu pochodzącego od zwierząt roślinożernych.
  3. Zaprzestanie nawożenia upraw owoców i warzyw ludzkimi odchodami.
  4. Unikanie spożywania surowych roślin wodnych (np. orzech wodny, sałata, rzeżucha) i ich owoców oraz picia nieprzegotowanej wody pochodzącej z niepewnego źródła.

14.03.2023
Zobacz także
  • Przywrzyce płucne
  • Przywrzyce jelitowe
  • Przywrzyce
Wybrane treści dla Ciebie
  • Tęgoryjczyce
  • Cystoizosporoza
  • Cyklosporoza
  • Przywrzyce
  • Przywrzyce płucne
  • Anizakioza
  • Blastocystoza
  • Babeszjoza
  • Włośnica
  • Zarażenia pasożytami (robaczyce)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta