×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Biegunki wywołane przez patogenne szczepy Escherichia coli


Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym WUM

Co to są patogenne szczepy Escherichia coli?

Gram-ujemne pałeczki jelitowe Escherichia coli (E. coli) są nie tylko dominującym gatunkiem tlenowej flory bakteryjnej jelita grubego człowieka i stanowią florę różnych środowisk, w  których przebywają ludzie, np. łazienek, przychodni i szpitali, ale mogą przejściowo kolonizować jamę ustno-gardłową i skórę u osób zdrowych. Jednak poza saprofitycznymi szczepami, nieszkodliwymi dla człowieka, występują także szczepy Escherichia coli chorobotwórcze dla ludzi, które wywołują różnorodne postacie ostrych biegunek. Do zakażenia dochodzi zazwyczaj przez skażoną żywność i wodę, tak jak w przypadku pozostałych biegunek bakteryjnych, rzadziej przez kontakt pośredni.

W krajach uprzemysłowionych patogenne szczepy jelitowe Escherichia coli rzadko stanowią składnik flory jelitowej osób zdrowych, zatem uznawane są za bakterie bezwzględnie chorobotwórcze. Po spożyciu odpowiedniej ilości bakterii przez osobę podatną na zakażenie patogenne szczepy Escherichia coli mają zdolność do wywoływania zapalenia jelita cienkiego i/lub jelita grubego. Odpowiednia kwasowość soku żołądkowego działa dezynfekująco i chroni do pewnego stopnia przed zakażeniem, dlatego na zakażenia patogennymi szczepami Escherichia coli są szczególnie podatne osoby z niską kwaśnością soku żołądkowego. Źródłem zakażenia jest człowiek chory lub nosiciel (z wyjątkiem szczepów STEC/EHEC - źródłem jest bydło). Choroby jelitowe wywoływane przez patogenne szczepy pałeczek Escherichia coli występują w postaci epidemii lub jako przypadki sporadyczne, ze wzrostem zachorowań w miesiącach letnich, co jest regułą dla biegunek bakteryjnych.

Wyróżniamy co najmniej 5 różnych patogennych typów jelitowych Escherichia coli, które są zdolne do wywołania ostrych biegunek:

  • STEC/EHEC - wytwarzające toksynę Shiga szczepy Escherichia coli (Shiga toxin producing Escherichia coli - STEC), czyli enterokrwotoczne szczepy Escherichia coli (enterohemorrhagic Escherichia coli - EHEC)
  • ETEC - enterotoksyczne szczepy Escherichia coli (enterotoxicogenic Escherichia coli - ETEC)
  • EPEC - enteropatogenne szczepy Escherichia coli (enteropathogenic Escherichia coli - EPEC)
  • EIEC - enteroinwazyjne szczepy Escherichia coli (enteroinvasive Escherichia coli - EIEC)
  • EAEC - enteroagregacyjne szczepy Escherichia coli (Enteroaggregative Escherichia coli - EAEC).

Jakie są przyczyny biegunek wywołanych przez patogenne szczepy Escherichia coli?

Szczepy STEC/EHEC wywołują krwotoczne zapalenie jelita grubego, chorobę bardzo przypominającą czerwonkę bakteryjną. Szczepy ETEC stanowią główną przyczynę biegunek u małych dzieci w krajach rozwijających się oraz biegunki podróżnych u osób z krajów rozwiniętych, które udają się do krajów o gorszych warunkach sanitarnych. Szczepy EPEC są przyczyną wodnistych biegunek u noworodków i małych dzieci w krajach rozwijających się. Szczepy EIEC powodują zakażenia wśród dzieci w krajach rozwijających się oraz wśród podróżujących do tych krajów. Jak wspomniano, każdy typ patogenny Escherichia coli wywołuje nieco odmienną biegunkę. Szczepy Escherichia coli, które mają zdolność wytwarzania toksyny czerwonkowej (toksyna Shiga), wywołują krwotoczne zapalenie jelita grubego i zespół hemolityczno-mocznicowy.

Kilka lat temu w mediach było głośno o epidemii wywołanej przez STEC/EHEC (Szczep 0157:H7) po spożyciu surowych kiełków pochodzących z hodowli w Niemczech. Najważniejszą cechą szczepów STEC/EHEC jest zdolność wytwarzania toksyny Shiga, która bardzo przypomina toksynę wytwarzaną przez pałeczkę czerwonki bakteryjnej Shigella dysenteriae i w praktyce daje taki sam obraz kliniczny. Głównym rezerwuarem bakterii STEC/EHEC są udomowione przeżuwacze, przede wszystkim bydło i młode cielęta, a najczęstszą przyczyną zachorowań jest mielona wołowina, skażona podczas obróbki w zakładach mięsnych. Źródłem zakażenia może być też nawóz bydlęcy, który może skazić rośliny uprawne spożywane na surowo, np. sałatę, szpinak czy jabłka (spady). Ścieki z obornikiem mogą zanieczyścić wodę pitną. Do wywołania choroby wystarcza poniżej 1000 bakterii STEC/EHEC, zatem nawet śladowe skażenie żywności lub wody może być przyczyną zachorowań. W przeciwieństwie do innych patogennych szczepów Escherichia coli oraz pozostałych biegunek bakteryjnych, szczepy STEC/EHEC częściej wywołują zakażenia w bogatych krajach uprzemysłowionych niż w krajach rozwijających się. Najważniejszy szczep tego typu - 0157:H7 - jest czwartą co do częstości przyczyną biegunki bakteryjnej w USA (po pałeczkach Campylobacter, SalmonellaShigella). Przebieg przypomina czerwonkę bakteryjną. Objawy dotyczą jelita grubego i występują po 3–4 dniach wylęgania. Początkowo biegunka może być wodnista, następnie może przejść w typową dla szczepów STEC krwistą biegunkę z towarzyszącymi silnymi bólami brzucha. Gorączka występuje rzadko. Biegunka wywołana przez szczepy STEC ma najczęściej charakter samoograniczający się i ustępuje do 7 dni. Najgroźniejszym jej powikłaniem jest zespół hemolityczno-mocznicowy, który rozwija się od 2 do 14 dni po biegunce u kilku procent chorych, najczęściej u małych dzieci oraz osób w podeszłym wieku. Prawdopodobnie większość wszystkich przypadków zespołu hemolityczno-mocznicowego jest wywołana przez STEC/EHEC. To groźne powikłanie może trwale uszkodzić nerki oraz wiąże się ze śmiertelnością przekraczającą 10%.

Enterotoksyczne szczepy Escherichia coli (ETEC) są główną przyczyną biegunki w krajach tropikalnych i rozwijających się. Chorują głównie małe dzieci w pierwszych trzech latach życia, gdyż wraz z kolejnymi zakażeniami rozwija się częściowa odporność. W krajach rozwiniętych zakażenia ETEC zazwyczaj związane są z podróżami do regionów endemicznych - szczepy ETEC są najczęstszą przyczyną biegunki podróżnych (od 1 do 3 przypadków). Toksyna wytwarzana przez szczepy ETEC bardzo przypomina toksyny cholery. Podróżujący mogą zmniejszyć ryzyko biegunki ETEC przez bezwarunkowe unikanie skażonych pokarmów i napojów, np. zimnych drinków z lodem. Szczepy ETEC mogą wywołać epidemie po spożyciu produktów spożywczych importowanych z rejonów endemicznych. Do wystąpienia biegunki konieczne jest spożycie dużej liczby bakterii (ok. 100 000). Po spożyciu odpowiedniej dawki z zakażoną wodą lub żywnością w ciągu 12-72 godzin pojawia się wodnista biegunka z towarzyszącymi skurczowymi bólami brzucha. Przebieg choroby może być łagodny, jak też bardzo ciężki, przypominający cholerę, który zagraża życiu chorego. Choroba ma najczęściej charakter samoograniczający się, biegunka zwykle trwa 3 dni, jednak w sytuacji ograniczonego dostępu do opieki zdrowotnej lub u osób wrażliwych, np. małych lub niedożywionych dzieci czy osób starszych i przewlekle chorych, obfita biegunka wywołana przez ETEC może prowadzić do odwodnienia i zagrażać życiu.

Jakie są objawy biegunek wywołanych przez patogenne szczepy Escherichia coli?

Enteropatogenne szczepy Escherichia coli (EPEC) wywołują biegunki głównie u małych dzieci, w tym u noworodków i niemowląt. W uprzemysłowionych krajach rozwiniętych zakażenia szczepami EPEC są rzadką przyczyną biegunki, natomiast zakażenia wywołane przez EPEC pozostają problemem zdrowotnym małych dzieci w krajach rozwijających się. Po krótkim okresie wylęgania (1-2 dni) rozwija się biegunka pochodząca z jelita cienkiego. Stolce często zawierają śluz, jednak zwykle nie zawierają krwi. Biegunka ma charakter samoograniczający się i trwa 5-15 dni, rzadko dłużej do 7 tygodni.

Enteroinwazyjne szczepy Escherichia coli (EIEC) są stosunkowo rzadką przyczyną ostrych biegunek. Pod względem chorobotwórczości przypominają pałeczki Shigella, jednak w odróżnieniu od czerwonki do zakażenia konieczne jest spożycie dużej liczby bakterii. Okres wylegania wynosi 1-3 dni. Początkowo pojawia się wodnista biegunka wydzielnicza z jelita cienkiego, następnie dochodzi do rozwoju ostrego zapalenia jelita grubego (okrężnicy), które objawia się gorączką, bólami brzucha, bolesnym parciem na stolec oraz częstym oddawaniem skąpych stolców z domieszką śluzu, krwi i ropy. Objawy najczęściej ustępują samoistnie po około 10 dniach.

Enteroagregacyjne szczepy Escherichia coli (EAEC) mogą być stosunkowo częstą przyczyną ostrej biegunki we wszystkich grupach wiekowych w krajach uprzemysłowionych. Są też ważnym czynnikiem odpowiedzialnym za biegunki podróżnych. Do zakażenia konieczne jest spożycie dużej liczby bakterii (około 10 000 000). Biegunka jest wodnista, niekiedy przedłużająca się.

Pozostałe patogenne szczepy Escherichia Coli – ETEC, EPEC i DAEC – są rzadkimi przyczynami biegunki w krajach rozwiniętych. Szczegółowa diagnostyka zakażeń patogennymi szczepami Escherichia coli wymaga przeprowadzenia specjalistycznych testów, które nie są dostępne rutynowo.

Podsumowując, najważniejszymi chorobotwórczymi szczepami Escherichia coli są ETEC odpowiedzialne za biegunkę podróżnych oraz STEC/EHEC, które wywołują krwawą biegunkę i zagrażają rozwojem zespołu hemolityczno-mocznicowego. Postępowanie w biegunkach wywołanych przez patogenne szczepy Escherichia coli jest takie samo, jak w pozostałych ostrych biegunkach - najważniejsze jest uzupełnianie wody i elektrolitów, by przeciwdziałać odwodnieniu. W zapobieganiu biegunce podróżnych należy unikać profilaktycznego stosowania antybiotyków. Jeżeli konieczna jest profilaktyka (np. u osób, które są szczególnie podatne na zakażenia), najlepiej stosować ryfaksyminę, antybiotyk, który nie wchłania się z przewodu pokarmowego i jest dobrze tolerowany. Jeśli w stolcach nie ma domieszki śluzu ani krwi, wczesne rozpoczęcie leczenia antybiotykiem przez samego chorego, skraca czas biegunki podróżnych. Celem łagodzenia objawów dorośli chorzy mogą doraźnie przyjmować loperamid, który może zatrzymać objawy w ciągu kilku godzin. Pomimo że biegunka z krwią wywołana przez EIEC ma charakter samoograniczający, leczenie antybiotykiem jest potrzebne, szczególnie w ciężkich przypadkach. Z kolei w biegunkach wywołanych przez STEC/EHEC, które cechują się stolcami z krwią bez towarzyszącej gorączki, należy wstrzymać się od podawania antybiotyków, gdyż mogą one zwiększyć ryzyko wystąpienia zespołu hemolityczno-mocznicowego.
05.06.2017
Zobacz także
  • Zakażenia wywołane przez pałeczki Campylobacter (kampylobakterioza)
  • Biegunki wywołane przez pałeczki Salmonella (salmonellozy)
  • Biegunka bakteryjna
Wybrane treści dla Ciebie
  • Stolec – zmieniony wygląd
  • Błonica
  • Biegunka ostra
  • Legionellozy
  • Giardioza (lamblioza)
  • Zakażenia pałeczką okrężnicy
  • Biegunka
  • Zespół krótkiego jelita
  • Biegunka bakteryjna
  • Róża
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta