×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Dżuma

dr n. med. Magdalena Rogalska

Co to jest dżuma i jakie są jej przyczyny?

Dżuma jest chorobą ludzi i innych ssaków spowodowaną zakażeniem bakterią Yersinia pestis. Zła sława dżumy jest związana z pandemią, która miała miejsce w Średniowieczu i pochłonęła miliony ofiar. Aktualnie Yersinia pestis utrzymuje się w środowisku głównie dzięki gryzoniom i pasożytującym na nich pchłom (głównie pchła szczurza – Xenopsylla cheopis). W obszarach zurbanizowanych są to najczęściej szczury, ale zakażeniu ulegają też m.in. wiewiórki, pieski preriowe, myszy, nornice, koty czy króliki. Do przeniesienia zakażenia na człowieka może dochodzić w wyniku:

  • ugryzienia przez zakażoną pchłę, która może zostać przeniesiona przez psy i koty do miejsc zamieszkania ludzi;
  • bezpośredniego kontaktu z płynami ustrojowymi lub tkankami zakażonego zwierzęcia, np. w przypadku myśliwych oprawiających zwierzęta bez zachowania odpowiednich środków ostrożności;
  • drogą kropelkową w wyniku bliskiego kontaktu z osobą chorującą na dżumę płucną lub z materiałem biologicznym w przypadku pracowników laboratoriów.

Jak często występuje dżuma?

Obecnie dżuma występuje endemicznie w niektórych rejonach Afryki, Azji, Ameryki Południowej oraz pojawia się sporadycznie na zachodzie Stanów Zjednoczonych Ameryki. W Europie choroba nie występuje. Ze względu na możliwość zakażenia drogą inhalacyjną Yersinia pestis jest zakwalifikowana, jako potencjalny czynnik bioterrorystyczny.

Jak się objawia dżuma?

Objawy dżumy w dużym stopniu zależą od sposobu, w jaki zakażenie zostało przeniesione na człowieka. W zależności od objawów wyróżniono 3 główne postacie kliniczne dżumy.

Dżuma dymienicza – najczęstsza postać dżumy. Zwykle rozwija się od 2 do 6 dni po ugryzieniu przez zakażoną pchłę. Bakterie namnażają się w węzłach chłonnych zlokalizowanych najbliżej miejsca ugryzienia, co prowadzi do rozwoju charakterystycznych objawów. Postać tę cechuje nagłe wystąpienie gorączki, bólu głowy, dreszczy i ogólnego osłabienia, a przede wszystkim pojawienie się, zwykle po jednej stronie ciała, jednego lub kilku znacznie powiększonych, niezwykle bolesnych węzłów chłonnych nazywanych dymienicami. Zwykle są to węzły pachwinowe, pachowe lub szyjne. Typowo stwierdza się również powiększenie wątroby i śledziony. Niekiedy obserwuje się również grudkową wysypkę na skórze dłoni i stóp. Powiększanie się węzłów chłonnych prowadzi do ich pękania i wycieku cuchnącej treści ropnej. W przypadku niepodjęcia odpowiedniego leczenia bakterie mogą przedostać się do innych części ciała.

Dżuma septyczna. Może rozwinąć się niezależnie lub jako powikłanie postaci dymieniczej w wyniku ugryzienia przez pchłę lub po kontakcie bezpośrednim z tkankami zakażonego zwierzęcia. Cechuje ją gorączka, dreszcze, skrajne ogólne osłabienie, ból brzucha, możliwe krwawienie do skóry i narządów wewnętrznych oraz rzadko występujące niespecyficzne objawy, takie jak: nudności, wymioty czy biegunka. Tkanki palców czy nosa mogą zmienić zabarwienie na czarne w wyniku martwicy.

Dżuma płucna. Może się rozwinąć się, jako powikłanie postaci septycznej lub dymieniczej lub w wyniku zainhalowania do płuc zakaźnych kropelek pochodzących od osoby z dżumą płucną. Na tę postać choroby narażeni są również pracownicy laboratoriów mający kontakt z biologicznym materiałem zakaźnym. Cechuje ją gorączka, ból głowy, ogólne osłabienie i szybko narastające objawy ze strony układu oddechowego: duszność, ból w klatce piersiowej, kaszel, niekiedy domieszka krwi lub ropy w plwocinie. Zapalenie płuc jest najpoważniejszą postacią choroby i może prowadzić do niewydolności oddechowej bezpośrednio zagrażającej życiu.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów dżumy?

W przypadku pojawienia się opisanych objawów – głównie powiększonych, bolesnych węzłów chłonnych z towarzyszącą gorączką u osoby przebywającej na terenach występowania choroby, szczególnie podającej w wywiadzie ugryzienie przez pchłę, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. W Polsce zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r „O zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń oraz chorób zakaźnych u ludzi” dżuma płucna jest chorobą kwarantannową, a kwarantanna w tym przypadku wynosi 6 dni od chwili styczności z osobą chorą.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie dżumy?

Rozpoznanie potwierdza się na podstawie wyizolowania bakterii Yersinia pestis z krwi, plwociny lub bioptatu węzła chłonnego po wykonaniu posiewu mikrobiologicznego wymienionych materiałów biologicznych lub w badaniu bezpośrednim. Dostępne są również testy serologiczne, mające znaczenie w sytuacji uzyskania ujemnych wyników badań mikrobiologicznych. Zajęcie płuc w przebiegu dżumy potwierdza badanie RTG klatki piersiowej.

Jakie są metody leczenia dżumy?

Antybiotyki są bardzo skuteczne w leczeniu dżumy i należy je podać niezwłocznie przy podejrzeniu choroby i pobraniu materiału do badań mikrobiologicznych. Leczenie trwa zwykle 10 dni. Niekiedy wymagana jest interwencja chirurgiczna, m.in. w przypadku zropienia węzłów chłonnych lub martwicy tkanek. Chorzy na dżumę płucną wymagają bezwzględnej izolacji.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie dżumy?

Jeżeli leczenie zostanie podjęte szybko, możliwe jest pełne wyleczenie choroby. W przypadku niepodjęcia lub opóźnienia leczenia choroba może doprowadzić do ciężkich powikłań, m.in. martwicy tkanek i narządów, niewydolności oddechowej oraz śmierci. Śmiertelność w nieleczonej dżumie wynosi 50%, natomiast spada do 5%, jeśli podjęto odpowiednią terapię. Łagodnym powikłaniem choroby mogą być utrzymujące się przewlekle obrzęki kończyn dolnych.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia dżumy?

Nie ma szczególnych zaleceń dotyczących postępowania.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na dżumę?

Osoby po bliskim kontakcie z chorymi na dżumę płucną lub po kontakcie z zakaźnym materiałem biologicznym mogą otrzymać poekspozycyjną profilaktykę antybiotykową, w zależności od rodzaju i czasu kontaktu z chorym. Czas trwania antybiotykoterapii w tym przypadku wynosi 7 dni. Nie jest dostępna szczepionka przeciwko dżumie. Na terenach występowania dżumy zaleca się środki zapobiegawcze mające na celu zmniejszenie populacji gryzoni w pobliżu obszarów zamieszkanych przez ludzi oraz działania edukacyjne dotyczące postępowania z martwymi lub chorymi zwierzętami, stosowania repelentów i odpowiedniej higieny i opieki nad zwierzętami domowymi, głównie pasami i kotami.

28.06.2021
Zobacz także
Wybrane treści dla Ciebie
  • Bakteryjna waginoza w ciąży
  • Biegunki wywołane przez szczepy z rodzaju Shigella (szigeloza, czerwonka bakteryjna)
  • Trąd
  • Listerioza
  • Biegunka bakteryjna
  • Zespół rozrostu bakteryjnego
  • Zakażenia pałeczką okrężnicy
  • Choroba kociego pazura
  • Zakażenie Clostridioides difficile
  • Tężec
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta